Dzień Rzeki - serce polskiej przyrody
28 września obchodzimy Światowy Dzień Rzek, który przypomina nam, jakie znaczenie mają zasoby wodne i jak ważną rolę pełnią w naszym życiu. Ich ochrona staje się dziś jednym z kluczowych wyzwań dla przyrody, klimatu i społeczeństwa. Rzeki są korytarzami życia, które łączą lasy, łąki i jeziora. Doliny rzeczne to siedliska tysięcy gatunków roślin i zwierząt, naturalne filtry oczyszczające wodę, a także jeden z kluczowych elementów błękitno-zielonej infrastruktury, tworzący przestrzeń do odpoczynku i rekreacji. Bez zdrowych rzek nie ma zdrowej przyrody – ani dla nas, ani dla przyszłych pokoleń.
Rzeki w Polsce – serce przyrody
Polskie rzeki są dzisiaj zagrożone bardziej niż kiedykolwiek. Z raportów i badań wynika, że ponad 90% z nich jest w złym stanie. Naturalne koryta cieków wodnych są coraz częściej regulowane i betonowane, co ogranicza ich zdolność do samooczyszczania i drastycznie zwiększa ryzyko powodzi. Pogłębiające się zanieczyszczenia wód iutrata zieleni nadrzecznej wskutek wycinki drzew i zabudowy, coraz bardziej utrudniają utrzymanie równowagi ekologicznej. Ogromnie dużo traci na tym nie tylko sama przyroda, która nieodwracalnie zmienia się na naszych oczach, ale i my, którzy zależymy od zasobów Ziemi i Matki Natury.
Rzeki są ściśle powiązane z lasami i terenami zielonymi – tworzą coś na kształt układu naczyń krwionośnych środowiska. Gdy wysychają lasy łęgowe nad Odrą, bo rzeka nie ma już zdolności ich zalewania, tracimy nie tylko cenny ekosystem, ale i naturalną infrastrukturę, która chroni nas przed skutkami kryzysu klimatycznego. Światowy Dzień Rzek to nie tylko kolejna data w kalendarzu dla miłośników ekologii. To przypomnienie, że od stanu rzek zależy nasza przyszłość – czysta woda w kranach, bezpieczeństwo podczas suszy i powodzi, dostęp do żywności i plonów rolnych oraz przestrzeń rekreacyjna, która pozwala złapać oddech w kontakcie z naturą.
Dlaczego polskie rzeki potrzebują ochrony?
Tony plastiku trafiające do wody, zanieczyszczenia chemiczne, betonowanie koryt czy utrata zieleni nadrzecznej – rzeki każdego dnia muszą mierzyć się z wieloma problemami i wyzwaniami. Postępujące zmiany klimatyczne prowadzą do gwałtownych zjawisk pogodowych, których następstwem są m.in. susze, powodzie i pożary. Fale upałów, utrata plonów, ograniczona dostępność wody pitnej czy drożejąca żywność – ich skutki odczuwamy wszyscy.
Temperatury z roku na rok biją kolejne rekordy, co prowadzi nie tylko do wysychania górnych odcinków rzek i potoków, ale też ocieplania się wód. Następstwem tego są deficyty tlenu rozpuszczonego w wodzie, który jest niezbędny do życia dla ryb i zwierząt wodnych. Brzegi rzek porośnięte wysokimi drzewami dają cień, który ogranicza parowanie wody i skutecznie obniża jej temperaturę. Roślinne pasy brzegowe tworzą także naturalny bufor przechwytujący zanieczyszczenia przedostające się do rzek z okolicznych pól i gruntów wraz z opadami deszczu.
Ochrona zasobów wodnych - przykłady udanych projektów
· „Zasadź las nad rzeką” – inicjatywa zapoczątkowana w 2022 roku przez Okręg PZW w Kielcach i wspierana przez WWF Polska, która dzisiaj ma ogólnopolski zasięg. W ramach akcji nad polskimi rzekami każdego roku pojawia się tysiące nowych drzew, które tworzą cień dla zbiorników wodnych oraz żyjących w nich zwierząt i roślin.
· 550 drzew nad Szumem – dokładnie tyle drzew gatunku olsza czarna zostało posadzonych na 3 km odcinku, nad brzegami rzeki Szum, przy Stacji Terenowej Lubelskiego Towarzystwa Ornitologicznego, w ramach czwartej ogólnopolskiej akcji #ZasadźLasNadRzeką. Do wspólnej akcji WWF Polska i Fundacji Dzika Rzeka, włączyły się dzieci ze szkół z okolicznych miejscowości.
· Ochrona przeciwpowodziowa – inwestycja w dolinie środkowej Odry na terenie gminy Wołów, zainicjowana przez Fundację WWF Polska i zrealizowana w 2015 roku. Pierwsze w Polsce proekologiczne rozwiązanie przeciwpowodziowe, mające na celu odsunięcie obwałowania od koryta rzeki i przywrócenie naturalnego obszaru zalewowego. Podczas ubiegłorocznej powodzi na Dolnym Śląsku, polder zalewowy uchronił okoliczne miejscowości przed zalaniem i pomógł poprawić bezpieczeństwo powodziowe.
· Ocena zacienienia rzek i potoków w Polsce - Fundacja WWF Polska ze wsparciem firmy MGGP Aero i Politechniki Warszawskiej przystąpiła do oceny skali zacienienia rzek i potoków w Polsce. Ocenie zostało poddanych ok. 200 tys. km bieżących cieków, podzielonych na kilkukilometrowe odcinki. Dzięki wspólnej pracy było możliwe opracowanie dla wszystkich polskich rzek i potoków szczegółowych map obrazujących priorytety dla odbudowy zadrzewień nad rzekami.
Siła społeczeństwa – Strażnicy Rzek WWF
Kluczową rolę w ochronie rzek odgrywają lokalne społeczności, które najlepiej znają ich problemy i wyzwania, z jakimi się mierzą. ProgramStrażnicy Rzek WWF pokazuje, jak wiele dobrego można zdziałać, gdy mieszkańcy aktywnie angażują się w monitorowanie cieków wodnych i ochronę przyrody. Wolontariusze działają w różnych częściach kraju, ale łączy ich wspólny cel, jakim jest ochrona rzek. To właśnie oni raportują przypadki zanieczyszczeń i niszczenia siedlisk organizmów wodnych, uczą się rozpoznawać zagrożenia, organizują akcje sprzątania rzek i pomagają w ich renaturyzacji. Dzięki temu wiedza o stanie polskich rzek trafia do właściwych ekspertów i władz, a działania mające chronić zasoby wodne, nabierają realnej mocy.
Obejrzyj filmik i dowiedz się więcej: https://www.youtube.com/watch?v=s-CSOgMokOA
Jak możemy chronić rzeki na co dzień? To całkiem proste!
Każdy z nas może dbać o rzeki i w realny sposób przyczyniać się do poprawy ich stanu oraz ochrony środowiska. Wystarczy kilka małych zmian, które przyniosą duże efekty:
- oszczędzaj wodę – na przykład poprzez wykorzystywania deszczówki do podlewania roślin w ogrodzie;
- ogranicz plastik i zużycie tworzyw sztucznych – wiele odpadów trafia do rzek i zbiorników wodnych;
- uczestnicz w lokalnych inicjatywach – dowiedz się, czy w Twojej miejscowości organizowane są akcje sprzątania rzek lub sadzenia drzew i weź w nich udział;
- edukuj dzieci i bliskich – świadomość to pierwszy krok do zmiany i poprawy stanu środowiska;
- wspieraj organizacje – Fundacja WWF z sukcesem prowadzi projekty ochrony rzek i lasów w Polsce;
- dołącz lub zorganizujlokalną akcję sprzątania rzeki - więcej informacji na Zorganizuj własną akcję sprzątania | WWF Polska.
Dzisiejsze świętoto dobra okazja, by spojrzeć na rzeki inaczej – nie jak na przeszkodę, którą trzeba nieustannie pokonywać, ale jak na partnera i sojusznika w walce o zdrową przyszłość dla nas wszystkich. Dzięki inicjatywom Fundacji WWF Polska, wsparciu biznesu i samorządów oraz zaangażowaniu zwykłych ludzi, możemy sprawić, że rzeki nie tylko pozostaną czyste i piękne, ale też dostarczą nam korzyści w postaci wody pitnej, pomogą uporać się ze skutkami zmian klimatu i zapewnią nam wszystkim zdrowsze życie.
Materiały i źródła:
Tysiące nowych olch nad rzekami! | WWF Polska
Wspólnie z Lidl Polska odtwarzamy krajobraz rolniczy | WWF Polska
Nasz projekt zdał egzamin! | WWF Polska
Fundacja WWF Polska, firma MGGP Aero i Politechnika Warszawska | WWF Polska
Łęgi nad Odrą wysychają - WWF Polska
Szkolenie Strażników Rzek WWF 2025 za nami!
Godzina dla Ziemi WWF 2024 | WWF Polska
Zorganizuj własną akcję sprzątania | WWF Polska
Raporty o stanie środowiska w kraju - Główny Inspektorat Ochrony Środowiska - Portal Gov.pl
